Одлуката на Трамп да ја мобилизира војската во Лос Анџелес е контроверзна, но не и драматичнa, но, тој има многу поопасен адут во ракавот
Откако распореди две илјади припадници на Калифорниската Национална гарда на улиците на Лос Анџелес, американскиот претседател Доналд Трамп отиде чекор понатаму и мобилизираше уште две илјади од нив, заедно со 700 активни маринци, како одговор на протестите кои не стивнуваат од петокот. Ова е исклучително невообичаена ситуација – распоредување на редовната армија во границите на САД.
Иако овој потег изгледа драматичен, формално и правно сè уште не е. Во неделата, Трамп го активираше Член 10 од Законот за вооружените сили на САД, кој му дозволува да ги распореди вооружените сили во федерална служба во три случаи: во случај на напад врз САД, бунт или неможност за спроведување на федералните закони под редовни услови. Ова му даде овластување да ги ангажира сите гранки на војската, од маринците и армијата до крајбрежната стража, воздухопловните сили и вселенските сили.
Сепак, овој чекор не значи автоматски дека овие сили можат да дејствуваат како полиција. Тие се спречени да го сторат тоа со Законот Posse Comitatus, закон од 1878 година, кој забранува употреба на федерални воени сили за спроведување на законот во САД без изречно овластување од Конгресот или вонредни околности. Во пракса, ова значи дека војниците не смеат да апсат, претресуваат, изрекуваат казни или да вршат заплени. Нивната улога засега останува ограничена на логистичка поддршка и заштита на федералните објекти и персонал.
Сепак, овој чекор не значи автоматски дека овие сили можат да дејствуваат како полиција. Тие се спречени да го сторат тоа со Законот Posse Comitatus, закон од 1878 година, кој забранува употреба на федерални воени сили за спроведување на законот во САД без изречно овластување од Конгресот или вонредни околности. Во пракса, ова значи дека војниците не смеат да апсат, претресуваат, изрекуваат казни или да вршат заплени. Нивната улога засега останува ограничена на логистичка поддршка и заштита на федералните објекти и персонал.
Денес ситуацијата е спротивна. Гувернерот на Калифорнија, Гавин Њусом, отворено се спротивставува на одлуката на Трамп и веќе покрена законска постапка тврдејќи дека претседателот ги пречекорил своите овластувања.
„Доналд Трамп создава страв и терор со тоа што не го почитува Уставот на САД. Ова е вештачки создадена криза што му овозможува да ја преземе државната милиција. Со овој потег, тој ги загрозува темелите на нашата демократија и се движи во сферата на авторитаризмот“, рече Њусом.
Трамп сè уште не го активирал Законот за бунт, но постојат индикации дека ја разгледува можноста. Во неделата, тој прво го отфрли тврдењето дека протестите биле „востание“, нарекувајќи ги „насилни акти на поединци“, но веќе следниот ден ги етикетираше демонстрантите како „платени бунтовници“ и „бунтовнички толпи“. Ова заострување на реториката сугерира дека тој може да го направи следниот потег.
Законот за востание остава многу простор за толкување бидејќи не дефинира што претставува бунт или востание, со што му дава на претседателот широка дискреција во неговото спроведување. Како што предупредува непрофитната организација „Центар за правда Бренан“, оваа нејасност претставува потенцијална закана за демократскиот поредок. Треба да се напомене дека Законот за востание е активиран само 14 пати во историјата и е користен во различни околности, од спроведување на законите за граѓански права до помагање на корпорациите во сузбивањето на штрајковите, па сè до интервенција за време на „расни немири“.
Причината зошто Трамп не го активираше веднаш Законот за востание може да лежи во фактот дека тој е свесен дека сè уште нема јасни, законски утврдени немири во Лос Анџелес. Повикувањето на законот без вистинска основа би ризикувало да отвори дебата за неговата злоупотреба.
Во овој контекст, сегашниот потег на Трамп може да се смета за стратегија што изгледа измерена, но може да послужи како појдовна точка за нешто поголемо. Доколку сегашното ниво на интервенција не успее да ја смири ситуацијата, Белата куќа би можела да го искористи тој „неуспех“ како оправдување за поагресивно, пошироко распоредување на трупи во земјата. Исто така, доколку го активира законот, се поставува прашањето дали војската всушност ќе употреби сила против граѓаните, без разлика дали тие се реални или замислени закани за федералните власти. Постои многу реална можност присуството на федерални трупи на терен да го зголеми ризикот од ескалација на насилството, наместо да го намали. И така доаѓаме до клучно прашање: Дали Трамп би можел да го искористи законот како средство за проширување на своите овластувања и распоредување трупи надвор од Лос Анџелес?
Имено, давањето овластување на Пентагон да распоредува вооружени сили во сите федерални објекти и операции би можело да сигнализира дека претседателот е подготвен да испрати трупи во други градови како одговор на протестите. Американскиот уставен експерт Стив Владек предупредува дека ова овластување му овозможува на претседателот не само да интервенира таму каде што протестите веќе се во тек, туку и превентивно да испрати трупи таму каде што верува дека би можеле да избувнат протести.
