НАТО кон нова ера – евроатлантскиот сојуз добива повеќе тежина во колективната безбедност

Холандскиот град Хаг повторно беше во фокусот на светската политика, овојпат како домаќин на историскиот самит на НАТО. Во улога на „град на мирот и правдата“, Хаг ги отвори вратите на дипломатите од 32 земји-членки, вклучувајќи новиот германски канцелар, американскиот претседател и водачите од Европа. Со своите мирни улици, дипломатски коридори и институции на меѓународното право, Хаг одамна ја носи титулата „град на правдата“.

Во ова кралско седиште се наоѓаат Меѓународниот суд на правдата и Меѓународниот кривичен суд, а сега се водеа и стратешките разговори за иднината на глобалната безбедност. Холандија, иако територијално мала, преку својата стабилност, транспарентност и дипломатски капацитет, е симбол на балансирано посредување во турбулентни времиња.
Во текот на самитот, властите спроведуваа засилени безбедносни мерки, но локалната атмосфера остана отворена и гостопримлива — како и самиот дух на градот што спојува право, дипломатија и мир.

Фокусот на самиот беше јасен – напредување кон целта од 5 % од БДП како национални трошоци за одбрана. Ова значително ги пребалансира расходите, особено кај водечките европски земји. На крајот таа цел се постигна, донесена е историската одлука за зголемување на трошоците во одбраната, одлука која беше незамислива и која се донесе, како рече и самиот генерален секретар на Алијансата Руте со помош на американскиот претседател Доналд Трамп. Ова е голема победа за него, но и голема победа за Европа и Алијансата во време на глобални предизвици.

Во заднина е војната во Украина, но и зголемената агресивност на Русија и постојаната експанзија на Кина. Кремљ веќе троши над $149 милијарди годишно (околу 7 % од БДП), додека Пекинг троши меѓу $246 314 милијарди (околу 1,7 % од БДП). Во споредба, НАТО државите моментно трошат околу $1,5 трилиони, а предлогот ќе ја зголеми таа сума на $2,18 трилиони долари.

Колку за споредба и за илустрација за какви големи суме се работи, Германија досега трошеше 97.7 милијарди на одбраната, со новата одлука таа бројка ќе порасне на 230.5, Обединетото Кралство од 81.8 милијарди на 167.2, Франција од 64.7 милијарди на 154.5. Неколку земји, посебно Шпанија отворено се спротивставија велејќи дека не може да издвојат 5%, а како одговор американскиот претседател изјави дека со Шпанија ќе преговара и лично и дека мора и тие да платат како и другите. Засега САД останува да одвојува 3.4% од бруто домашниот производ за одбраната, но нивното трошење не е предмет на расправа со оглед на тоа дека САД моментално ги сносат 2/3 од трошоците на Алијансата.

Иницијативата за зголемени трошоци се смета за најголем пресврт уште од Студената војна — не само фискално, туку и политички. Станува збор за нова соработка меѓу САД и Европа во пресрет на овие силни геополитички предизвици.

Ова зголемување ќе ја подигне вкупната годишна потрошувачка за одбрана на НАТО за скоро 45%, надминувајќи $2 трилиони. Особено, ова значително го редистрибуира товарот, со зголемена улога на европските сојузници.

Оваа обврска на НАТО не е само фискално прилагодување, туку и изјава за сериозност. За крај, овој самит може да биде запаметен по промената во рамнотежата на моќта и одговорноста во рамките на алијансата.

Ерол Шакири, ТВ21, ХАГ.