Директорот на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) на ОН, Рафаел Гроси предупреди на континуираниот ризик од нуклеарна несреќа во Украина, велејќи дека „заканите за нуклеарната безбедност остануваат многу реални и секогаш присутни“.
„Присуството на претставници на МААЕ во нуклеарните постројки на Украина останува клучно за спречување на нуклеарен инцидент“, изјави Рафаел Гроси на 3 јуни, по неговата дванаесетта посета на Киев од почетокот на целосната руска инвазија во февруари 2022 година.
Оттогаш, МААЕ игра важна улога во заштитата на состојбата на нуклеарните централи во Украина.
Агенцијата редовно испраќа експертски екипи во реакторските објекти во Ривно и Хмелницки и има постојана мисија во нуклеарната централа Запорожја, која моментално е затворена од безбедносни причини.
Експертите на МААЕ во Ривно и Хмелницки мораа да се засолнат во засолништа дури три пати за време на посетата на Гроси поради невообичаено големиот број воздушни напади.
„Моите тимови известија дека тоа бил најинтензивниот ден во однос на бројот на воздушни напади што ги доживеале од крајот на минатата година“, рече Гроси.
Тој додаде дека морал да се сретне со министерот за енергетика Херман Халушченко и други високи функционери во подрумот на Министерството за енергетика поради активната воздушна закана во Киев.
За време на посетата на Украина, Гроси се сретна и со претседателот Володимир Зеленски и министерот за надворешни работи Андрије Сибиха, а тие разговараа за плановите на МААЕ за поддршка на земјата во реконструкцијата и проширувањето на нејзината нуклеарна енергетска инфраструктура.
Тој, исто така, коментираше дека Русија презема чекори за поврзување на централата со својата електрична мрежа.
Во интервју за Ројтерс, Гроси рече дека Русите никогаш не ја криеле својата намера да ја рестартираат фабриката, но додаде дека тоа нема да биде можно во скоро време.
Според него, електраната во моментов не може да се рестартира поради недостиг на вода за ладење и нестабилно снабдување со електрична енергија. За рестартирање, водата ќе треба да се пумпа од реката Днепар, објасни Гроси.
„Гринпис“ минатата недела објави извештај во кој се вели дека Русија гради 90-километарски високонапонски далновод за да ја поврзе централата со својата електрична мрежа.
Гроси рече дека МААЕ не се согласува со заклучоците од извештајот.
„Постојат некои области каде што е забележана работа, но немаме конкретни докази дека тоа е дел од координиран, организиран план за поврзување на електраната на кој било начин. Не сме во ситуација наскоро да ја рестартираме електраната. Далеку од тоа - сè уште е потребно многу време за тоа да се случи“, истакна тој.
Претседателот Зеленски изјави дека секој обид на Русија да ја рестартира нуклеарната централа Запорожје без учество на Украина би бил „апсурден и опасен“, додавајќи дека токму затоа е важно персоналот на МААЕ да биде присутен во централата „без вештачки пречки за нивната работа или замена на персоналот“.
Експертите во областа, како што рече тој, „му ја покажуваат на светот вистинската состојба“.
Запорожје е најголемата нуклеарна централа во Европа. Пред војната, произведуваше една петтина од вкупната електрична енергија во Украина. Последниот од неговите шест реактори престана со работа во септември 2022 година.
Електраната е под руска окупација од почетокот на инвазијата во февруари 2022 година.
Областа околу електраната редовно е изложена на артилериски напади и напади со беспилотни летала, при што се оштетени двата преостанати далноводи што ја снабдуваат електраната со електрична енергија потребна за ладење.
Двете страни се обвинуваат меѓусебно за овие напади.
