Високото образование може да биде голем товар за буџетот на домаќинството, особено ако студентот не е од градот каде што студира. Плаќање за кирија/студентско сместување, оброци, книги се само дел од трошоците, покрај плаќањето школарина за оние кои не се во државна квота. Студентите од различни причини се одлучуваат да работат покрај факултетот, но она што е заедничко за сите што работат е прилично интензивното секојдневие, кое може да биде закана за менталното здравје. Разговаравме со млади луѓе кои учат и работат во исто време и со експерти кои ја откриваат тајната на добрата и здрава организација.

Photo by Alexis Brown on Unsplash

Зошто студентите/ките одлучуваат да работат?

Во извештајот на организацијата КОМС за положбата и потребите на младите во Република Србија за 2022 година, се наведува дека речиси една петтина од вкупно невработените во Република Србија се млади на возраст од 15 до 30 години. Во однос на минатата година, невработеноста кај младите е намалена за 28.958 млади невработени лица или за 25,06 отсто. За потребите на истиот Извештај, младите велат дека сметаат дека за пристоен живот во Србија се потребни повеќе од 80.000 динари (40.000 денари), додека 57 отсто од младите во Србија воопшто не заработуваат, а само 12 отсто имаат повисока плата од 80.000 динари.

Анкета: Половина од вработените од Генерацијата Зед се чувствуваат исцрпено барем еднаш неделно

Милица Стојиќ, бруцош на Економскиот факултет на Универзитетот во Нови Сад, се вработила во обложувалница затоа што сакала да ги ослободи родителите од трошоците за своето образование, бидејќи е студентка што се самофинансира.

Милица Стоиќ

Анѓела Радосављевиќ, студентка по новинарство на Факултетот за политички науки на Универзитетот во Белград, едвај чекала да стане полнолетна и да стане финансиски независна. Таа работи во продавница за облека, на што гледа како на одличен начин да стекне искуство во комуникацијата со луѓето.

Од слични причини, Милена Васовиќ, студентка по психологија на Филозофскиот факултет на Универзитетот во Ниш, почнала да држи приватни часови по математика.

Совети како да ја победите тремата пред испит

За многу студенти работата е всушност можност за лично и деловно подобрување, стекнување искуство, вештини…

Немања Јовановиќ, студент по биологија на Природно-математичкиот факултет на Универзитетот во Крагуевац, е ангажиран во проектот Up-Shift што го спроведува УНИЦЕФ во соработка со мрежата Youth Achievement. Работата за време на студиите ја гледа како начин да си отвори многу врати после студиите, за кои верува дека инаку не би му биле отворени.

Немања Јовановиќ

Стефан Вујиќ, студент по биологија на Природно-математичкиот факултет на Универзитетот во Крагуевац, создал сопствен бизнис и продава природни препарати. Тој планира во иднина да има две работни места – едно кое ќе му овозможи да ја добие својата диплома и секундарна што ќе го претставува бизнисот што моментално го гради.

Слободното време и желбата за ефикасно и профитабилно искористување ја наведоа Катарина Ракочевиќ, бруцош по новинарство на Факултетот за политички науки на Универзитетот во Белград, за време на студиите да се занимава со продажба на облека.

Д-р Татјана Мркиќ, професионален едукатор од областа менаџмент со времето, советува за (не)избор на работа за време на студиите:

Прво, сфатете дали студиите ви се важни и до кој степен. Што добивате со дипломирањето? Дали сакате да ги завршите што е можно поскоро, во предвидениот рок или ви е важен високиот просек? Ако вашата цел е да го завршите факултетот што е можно побрзо, тогаш треба да процените колку пари, време и енергија ви се потребни за тоа и во договор со себе и со вашите родители/старатели или луѓето кои ве финансираат. Тогаш навистина најдобрата опција е да се фокусирате најмногу на учење и брзо завршување на студиите. Доколку рокот за завршување на студиите не е најважен, треба да процените колку часови дневно би можеле да одвоите за работа, колку би можеле да заработите и дали тие пари ви се доволни. Врз основа на тоа и пазарот, вие избирате работа.

Катарина Ракочевиќ

Се откажав од спиење, спијам 3-4 часа на ден

За студентите кои решаваат да ја водат битката на два фронта, академски и професионален, има многу предизвици. Главното прашање што се поставува е: Како да постигнете сè?

Обично станувам во пет затоа што одам на факултет. Моето прво предавање започнува во 8 часот. Мојата смена на работа почнува во 16:30 и трае до полноќ. Обично доаѓам од факултет околу 15 часот, па имам доволно време да ручам. На работа работам многу работи поврзани со факултетот, но најмногу во слободните денови. Секој викенд е работен за мене. Ако немам предавања, а сум ја завршила смената, учам, вели студентката Милица Стојиќ опишувајќи го своето секојдневие.

Студентот Стефан Вујиќ вели дека работата во текот на студирањето влијае и на неговото ментално здравје. Научив многу преку работа, запознав многу луѓе и секако заработив. Меѓутоа, колку што работата позитивно се одрази на моето ментално здравје, толку негативно, објаснува соговорникот.

„Одливот на мозоци“ е и причина и последица на економските маки на Балканот

Студентката Анѓела Радосављевиќ изјавува дека ја напуштила претходната работа поради нервоза, несоница и нарушувања во исхраната. Ако работата ви зазема премногу простор во животот и ве заморува – сменете ја, апелира Анџела. Соговорничката на новото работно место има време за се и се чувствува подобро.

Важно е како ја разбираме работата и обврските. Луѓето кои ги гледаат своите должности и работни места како предизвици или можности за раст, секако доживуваат помалку стрес поврзан со самата работа. Премногу одговорност и совесност може да доведат до перфекционизам и исцрпеност, па затоа е важно работата да има елемент на забава, позитивен предизвик за личноста. Исто така, способноста да се даде приоритет и да се држи до план за трошење време придонесува за добро управување со времето, вели психологот Сања Живковиќ од психолошкиот центар ЈЕЗГРО.

Од големо значење е поддршката на работодавачите и професорите

За полесно управување со времето помага и поддршката на работодавачите, разбирањето на нивните обврски, транспарентноста, јасноста. За луѓето кои се навикнати на ефикасност, недоразбирањето на работодавците може да доведе до исцрпеност, бидејќи е речиси невозможно да се постигне максимум во двете полиња за време на испитните рокови. Поради оваа причина, луѓето кои се поотпорни на стрес нема да се откажат или да бидат обесхрабрени да продолжат да работат понапорно ако некогаш пропуштат важни настани на работа или ако лошо поминат на испит, објаснува психологот Сања Живковиќ од Психолошкиот центар ЈЕЗГРО.

Професорите честопати се подготвени да ги поддржат зафатените студенти дозволувајќи им да доцнат или повремено да отсуствуваат од часовите. Студентот Стефан Вујиќ вели дека неговите професори отсекогаш имале разбирање кога се случува деловните разговори да траат подолго помеѓу предавањата, бидејќи се свесни за позицијата на студентите.

Совети за успешно интервју за работа

Синдром на „исцрпеност“ и како да го избегнете

Исцрпеноста е состојба на емоционална, ментална и често физичка исцрпеност предизвикана од продолжен или повторен стрес. Најчесто е предизвикана од преоптоварување со работа и се смета за болест на денешницата, според Psychology Today.

Исцрпеноста може да се избегне со јасно дефинирање на целта, фокусирање на решението и добра организација. Доследноста е многу важна. Ако дојде до исцрпеност, треба да бидете љубезни кон себе, кон вашето внатрешно дете – прегрнете го, објаснете му и на себе дека сè е за нешто, вклучително и оваа состојба, бидејќи тоа ќе ви даде јасен увид во она што не го сакате и што сакате., објаснува д-р Татјана Мркиќ, професионален едукатор од областа на управување со времето.

За јасна дефиниција на целта, таа препорачува поделба на обврските според принципот Ајзенхауер во категории:

• важни и итни;
• важни, но не итни;
• итни и неважни;
• не е итно и не е важно.

Тој нагласува дека е важно да се остави малку време за непредвидени ситуации. Покрај информирањето и на професорите и на работодавците за работа и студирање во исто време, важно е студентот да биде свесен кога треба да скрати и да се посвети исклучиво на една работа во својот распоред. За да се избегне исцрпеност, важно е да се биде реален – понекогаш е невозможно да се подготвите за испити и да го дадете најдоброто од себе на работа, вели психологот Сања Живковиќ од психолошкиот центар ЈЕЗГРО.

Андријана Шпирова: Од смола до уметност, од хоби до бизнис

Од студент за студент

Студентот Немања Јовановиќ им порачува на оние кои ќе се одлучат да работат и да студираат во исто време дека е многу важно да си ги запишат сите обврски на хартија. Некогаш е потребно да оставите се и да го вклучите Нетфликс или едноставно да излезете надвор на лежерна прошетка, а тоа исто така треба да се вклучи во оваа листа на активности, додава соговорникот.

Ако мислите дека нема да успеете, тогаш навистина нема да успеете. Ако си дадете шанса барем да се обидете, големи се шансите да успеете и сè да биде многу полесно отколку што очекувавте, вели студентката Катарина Ракочевиќ.

Затоа, можно е да се организирате на здрав начин. Успешните студии и работа не се само мит. Сепак, знајте ги вашите граници, застанете и направете пауза кога е потребно. Ниту еден испит или дневница не вреди да се изгуби емоционалната стабилност и душевниот мир.

Студентката Милена Васовиќ вели: Никогаш не заборавајте да бидете добри со себе, бидејќи вие тоа го заслужувате.

Оригинално објавен на следниот линк: Posao i studiranje: Koja je tajna zdrave organizacije?